Leestijd: 2,5 minuten.
Met het placebo-effect wordt vaak gedoeld op het gezondheid bevorderende effect dat optreedt als je een diepe overtuiging koestert dat een nepmedicijn werkt. Ondanks het feit dat je geen werkzame stof hebt binnengekregen, leidt het innemen van zo’n onschuldig suikerpilletje toch tot klachtenvermindering en soms zelfs tot genezing, zo blijkt keer op keer uit wetenschappelijk onderzoek. Het tegendeel bestaat ook: heb je eenmaal een (onbewuste) negatieve overtuiging over je gezondheid, dan beïnvloedt dit niet alleen je gedrag maar ook je gezondheid in ongunstige zin. Dit noemen we het nocebo-effect.
Het sleutelwoord van dit bijzondere fenomeen – waarbij de geest leidend is en het lichaam volgt -is geloof. Oftewel: jouw rotsvaste overtuigingen die je bewust, maar vaker nog onbewust koestert dat iets absoluut waar is, ook al hoeft dit in werkelijkheid niet zo te zijn.
Conditionering
Jouw overtuigingen zijn dus niet vrijblijvend. Ze leiden tot een bepaald verwachtingspatroon, dat zich vervolgens vertaalt in biologische effecten die zowel positief als negatief kunnen zijn. Je krijgt deze overtuigingen in de loop van je leven door conditionering, oftewel beïnvloeding door informatie die je van buitenaf systematisch wordt ingeprent. Dat kan zowel stiekem als openlijk gebeuren. Denk aan de invloed van je ouders, vrienden en leraren maar ook aan alles wat je ziet op tv (reclame!), leest of hoort. Dat wat je bij herhaling als boodschap krijgt aangeboden, gaan je hersenen op den duur als waar aannemen.
Daarom is het zaak dat we niet alleen onze gedachten, maar ook veel gebruikte benamingen zorgvuldig kiezen.
Kies voor positieve associaties
Zo is de aanduiding ‘ziekenhuis’ zo ongeveer de slechtst mogelijke omschrijving voor een instelling die, naar ik hoop, mensen beter wil maken. Het woord alleen al heeft een enorme negatieve lading en roept totaal verkeerde associaties op. Bovendien dekt het niet de lading. Er komen immers ook kerngezonde zwangeren om te bevallen en mensen die na onderzoek niets blijken te mankeren. Laten we daarom de benaming ‘ziekenhuis’ per direct afschaffen en voortaan alleen nog spreken over ‘gezondheidscentrum’ (‘medisch centrum’ mag ook maar is neutraal en daarmee ook minder sterk qua positieve associaties).
Voorkom identificatie
‘Patiënt’ behoort eveneens tot deze foute categorie. Letterlijk betekent het woord, oorspronkelijk afkomstig uit het Latijn, lijden, dulden, volharding of geduld. Soms wordt het ook vertaald als ‘degene die wacht’, voor veel mensen die een arts bezoeken helaas herkenbaar. ‘Patiënt’ wekt de indruk dat je slechts passief af moet wachten (‘dulden’) wat de dokter in al zijn wijsheid gaat doen. Maar er kleeft nog een groter bezwaar aan dit woord. Stel iemand wordt gediagnostiseerd met een chronische longziekte. Vanaf dat moment ben je in onze cultuur niet langer Mevrouw Pieterse, maar ben je verworden tot ‘longpatiënt’ (‘lijden’).
Deze verandering van eigenheid is om meerdere redenen een probleem. Op de eerste plaats is iemand nooit zijn ziekte. Hooguit heeft hij die (al dan niet tijdelijk). Als je denkt dat je je ziekte bent, loop je het risico dat je je – bewust en/of onbewust – volledig identificeert met de diagnose, zeker op termijn. De diagnose wordt als het ware verinnerlijkt, hetgeen kan leiden tot de overtuiging dat dit permanent is. Zodoende ben je minder geneigd om te geloven dat je zelf je gezondheidssituatie kunt verbeteren of zelfs helemaal kunt genezen. Zo geef je de regie over je gezondheid eerder uit handen.
Op de tweede plaats is dit een ongezonde vorm van vereenzelviging omdat zo alle aandacht voortdurend is gericht op de ziekte. Waar je je aandacht op richt, is de plek waar je energie naar toe gaat. Hoe meer je ergens op focust, hoe groter dit wordt. Zo blijft je lichaam in negatieve zin anticiperen op alles wat hoort bij de status van longpatiënt. Want het placebo-effect en nocebo-effect leren ons dat verwachtingspatronen je lichaam prepareren op datgene wat je gelooft dat jouw toekomst is, in positieve maar ook in negatieve zin.
Laten we de term ‘patiënt’, waar veel te veel lijdzaamheid uit spreekt, daarom vervangen door een passender benaming. Een mogelijke optie is ‘co-regisseur heling’. ‘Co-regisseur’ geeft aan dat je samen met je behandelend arts (pro)actief de koers uitstippelt om het verstoorde evenwicht in het lichaam te herstellen. ‘Heling’ benadrukt het optimaal haalbare. Samen nodigen ze je vanuit een positieve mindset uit om mee te denken en mede-verantwoordelijkheid voor je eigen gezondheid en genezing te nemen. Andere goede suggesties zijn altijd welkom!
Naamswijziging alleen is uiteraard onvoldoende voor een vergaande cultuurverandering in de gezondheidszorg. Maar je moet ergens beginnen en waarom dan niet kiezen voor termen die in ieder geval in staat zijn om de meest positieve associaties op te roepen? Want door inprenting kunnen ze een gunstige invloed hebben op onze gedachten, overtuigingen en uiteindelijk zelfs op hetgeen we geloven. Zo kunnen zorgvuldige woordkeuzes leiden tot gezondheidswinst.
Waar wachten we nog op?
Deze blog is eerder in gewijzigde vorm verschenen als artikel in De Limburger.
Wil jij je ook meer bewust worden van de gevaren van beïnvloeding en manieren waarop je dit kunt voorkomen, dan is de lezing of workshop ‘Zelfherstel van binnenuit’ een goede keuze.
Lees Interacties